07.02.2023 -
Schuldlimieten werden opgeschort en de overheidsuitgaven stijgen snel. Is geld nog belangrijk voor de Europese Unie?
In maart 2020 heeft de EU-Commissie voor het eerst de algemene ontsnappingsclausule van het stabiliteits- en groeipact geactiveerd. Hierdoor werden de criteria van Maastricht, die bepalen dat de nieuwe schuld van de EU-lidstaten maximaal drie procent van het bruto binnenlands product (BBP) per jaar mag bedragen en dat de nationale schuldgraad niet meer dan 60 procent van het BBP mag bedragen, voorlopig opgeschort.
Waarbij "voorlopig" een flexibele term is. Vanwege de pandemie is de ontsnappingsclausule ingetrokken voor de jaren 2020, 2021 en 2022. In 2023 zijn het de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne. Vier jaar, met andere woorden, waarin de lidstaten waren vrijgesteld van de officiële begrotingsregels.
De tussenbalans: eind 2022 zullen de EU-landen een staatsschuld van ruim 13 biljoen euro hebben opgebouwd. Een schuldenberg die dit jaar naar believen kan blijven groeien. Kennen staatsschulden in de EU überhaupt grenzen?
Het probleem van de (te) hoge overheidsschuld heeft immers ook Brussel bereikt: Volgens de EU-Commissie is een "herziening van de EU-begrotingsregels [...] een dringende prioriteit in de huidige kritieke fase van de EU-economie". Daarom moet de overheidsschuld geleidelijk en duurzaam worden afgebouwd. Daartoe streeft de Commissie naar een "hervorming van het kader voor economische governance", zoals zij in november vorig jaar heeft aangekondigd. Dergelijke inspanningen zijn echter niet noodzakelijk geloofwaardig, zoals een blik op het verleden aantoont.
Want de tot nu toe geldende criteria van Maastricht zijn nooit serieus toegepast. Sinds 2002 heeft Frankrijk bijvoorbeeld slechts in drie jaar een begrotingstekort van minder dan drie procent van het BBP gehad. Daarmee bevindt de op één na grootste economie van de EU zich in goed gezelschap. Het Spaanse begrotingstekort is sinds 2008 slechts één jaar onder de "magische" grens van drie procent van het bbp gebleven.
In de jaren van de pandemie, toen de EU de ontsnappingsclausule activeerde, was er sowieso geen houden meer aan. In 2020 hadden 25 van de 27 EU-lidstaten een tekort van meer dan 3% van het bbp. In 2021 waren er nog 15 EU-lidstaten. Als de naleving van de huidige fiscale regels in veel gevallen niet op nationaal niveau werd afgedwongen en ook niet nadrukkelijk op EU-niveau werd geëist, waarom zou dat in de toekomst dan anders zijn?
Het is waar dat de EU voornemens is de handhavingsmechanismen te versterken. Maar zelfs als de toepassing van financiële sancties in geval van afwijking van de begrotingsregels in de toekomst gemakkelijker uitvoerbaar zou zijn, rijst een andere vraag: hoe bedreigend zouden eventuele financiële sancties zijn voor bijvoorbeeld een chronisch tekorthoudend Frankrijk, dat in 2021 met 12,4 miljard euro de op één na grootste nettobetaler van de lidstaten was? In ieder geval zou het voor de EU-critici in Frankrijk een hapklare brok zijn, wanneer een instelling die de Franse belastingbetalers op beslissende wijze helpen financieren, diezelfde belastingbetalers sancties zou opleggen of hen EU-middelen zou ontzeggen.
Bovendien is de geplande hervorming van de begrotingsregels van de EU erop gericht de nationale verantwoordelijkheid te vergroten. Het is echter op zijn minst de vraag of landen die zich tot dusver bewust niet aan de criteria van Maastricht hebben gehouden, ertoe kunnen worden aangezet meer kostendiscipline te betrachten met het oog op een hogere mate van individuele verantwoordelijkheid.
Hoewel de EU enerzijds duurzame overheidsfinanciën eist, is het de vraag of zij het goede voorbeeld geeft. Met het in 2020 goedgekeurde wederopbouwprogramma " Next Generation EU " heeft de EU voor het eerst in haar geschiedenis toestemming gegeven voor massale leningen. Gezien de economische gevolgen van de pandemie was de rechtvaardiging voor het wederopbouwprogramma van ongeveer 800 miljard euro eenvoudig.
Niettemin was een ruime interpretatie van het bestaande stelsel van eigen middelen van de EU nodig om de schuld later te kunnen terugbetalen. Er was een aanvullende overeenkomst nodig waardoor de EU "tijdelijk" extra ledenbijdragen kan heffen tot 0,6% van het bruto nationaal inkomen per jaar. Waarbij "tijdelijk" opnieuw een rekbaar begrip is. Uiterlijk in 2058 zou het niet meer mogelijk moeten zijn extra bijdragen te heffen. Voor Duitsland, dat in 2021 al 25,1 miljard euro netto bijdraagt aan de EU-begroting, betekent dit extra bijdragen die in de miljarden loopt.
De inspanningen van de EU om de begrotingsregels te herzien en op geloofwaardige wijze te handhaven zijn fundamenteel lovenswaardig. Het is immers juist in tijden van stijgende rente dat hoge overheidsschulden de mogelijkheden van het begrotingsbeleid om financieel te handelen weer sterker beperken. In het geval van de EU stond de overheidsschuld onlangs op een historisch hoog niveau van 86,4% van het BBP. Daarom is een consolidatie van de overheidsfinanciën van de EU ongetwijfeld wenselijk.
Het blijft echter de vraag of de geplande herziening van de EU-begrotingsregels daadwerkelijk kan leiden tot een geleidelijke en duurzame vermindering van de overheidsschuld. Want met de criteria van Maastricht bestaat er al een geheel van regels, waarvan het bestaan in veel lidstaten niet blijkt uit de jaarlijkse begrotingsdiscipline, noch uit de schuldquotes van de overheid. Ook om deze reden is het gerechtvaardigd te betwijfelen of toekomstige sanctiemechanismen de herziene begrotingsregels daadwerkelijk kunnen afdwingen.
Misschien zal het op een bepaald moment echter mogelijk zijn een duurzame consolidatie van de overheidsfinanciën van de EU op politiek vlak tot stand te brengen. Of aanhoudend hoge inflatiecijfers zullen voor de nodige rugwind zorgen door de oude schuld te devalueren en de belastinginkomsten te verhogen - waardoor de schuldquotes als bij toverslag zullen dalen zonder ingrijpende politieke hervormingen (en uiteindelijk ten koste van de burgers).
Een succesvolle consolidatie van de overheidsfinanciën is echter nog zeer onzeker. Een terugblik geeft weinig moed. Als de "begrotingsdiscipline" zou worden voortgezet zoals in de afgelopen jaren en decennia, zou alleen het beginsel van "hoop" overblijven.
JURIDISCHE INFORMATIE
Dit document dient onder meer als marketingmateriaal.
De informatie in dit document en de meningen die erin worden geuit, weerspiegelen de standpunten van Flossbach von Storch Invest S.A. op het moment van publicatie en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Informatie over toekomstgerichte uitspraken weerspiegelt de opvattingen en toekomstverwachtingen van Flossbach von Storch Invest S.A. Desalniettemin kunnen de feitelijke ontwikkelingen en resultaten aanzienlijk afwijken van de verwachtingen. Alle informatie is met zorg samengesteld. Er kan echter geen garantie worden gegeven voor de juistheid en volledigheid. De waarde van een belegging kan dalen of stijgen en het is mogelijk dat u het geïnvesteerde bedrag niet terugkrijgt.
In het verleden behaalde resultaten zijn geen betrouwbare indicator voor toekomstige resultaten.
Dit is geen aanbod om effecten te kopen of erop in te schrijven. De informatie en de schattingen in dit document vormen geen beleggingsadvies. De waarde van elke belegging kan dalen of stijgen en het is mogelijk dat u het ingelegde bedrag niet terugkrijgt. Voordat u een mogelijke investering doet, moet u met uw adviseur overleggen.
De informatie is onderworpen aan copyright, handelsmerk en industriële eigendomsrechten. Vermenigvuldiging, distributie, het beschikbaar stellen voor het ophalen of het online beschikbaar stellen van de video (overdracht naar andere websites), geheel of gedeeltelijk, in gewijzigde of ongewijzigde vorm, is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van Floosbach von Storch Invest S.A.. De omvang van de toestemming moet dan in acht worden genomen en er moet worden verwezen naar de herkomst van de reproductie en de rechten van Flossbach von Storch Invest S.A.
© 2023 Flossbach von Storch . Alle rechten voorbehouden .
Nederlands 
